FIA Warschau I Verslag

FIA, de internationale vakbondsfederatie voor acteurs, bestaat intussen 15 jaar. De meeting in Polen, geörganiseerd door de Poolse vakbonden voor acteurs en dansers ZASP en ZZAP, bracht heel wat Europese cultuurvakbonden samen om een aantal hete hangijzers in de sector te herbekijken en de situatie onderling te vergelijken. Hierbij een verslag.

Danspaspoort

Het danspaspoort is een instrument waarbij dansers uit één land voor bijstand terecht kunnen bij de vakbond van een ander land. Handig bij internationale uitwisselingen! 4 werkgroepen maakten een SWOT-analyse van dit systeem: Strenghts, Weaknesses, Opportunities en Threats. Ze concludeerden dat het systeem zeker ook in de toekomst van belang blijft. Helaas is het nog te weinig gekend en is er dus nood aan een communicatiecampagne. Tegen volgende zomer plant FIA een antwoord uitgewerkt te hebben op de gesignaleerde noden. Meer informatie vind je hier.

Transitie

Zoals topsporters, worden ook dansers geconfronteerd met het feit dat ze snel een leeftijd bereiken waarop het moeilijk wordt op topniveau te blijven presteren. In principe zouden deze professionals vroeger op pensioen moeten kunnen gaan. In sommige vroegere socialistische landen kon dit effectief ook. In de praktijk is het vandaag (helaas) nog steeds zo dat dansers na hun danscarrière op zoek moeten naar een ander beroep, dit tot ze de pensioensgerechtigde leeftijd bereiken. Die overgang heeft men de naam ‘transitie’ meegegeven.

Er loopt momenteel een project in 3 Europese landen om een systeem van “transitie” op punt te stellen: België, Hongarije en Spanje. Spanje plant een werkgroep in het voorjaar 2018 en Hongarije staat op het punt een transitieregeling te finaliseren. In Brussel was er eerder dit jaar al een symposium over dit thema. ACOD Cultuur werkte daaraan mee. Ons sociaal fonds voor de podiumkunsten is ook betrokken bij de uitwerking van zo’n project. Onze collega’s CGSP culture nemen momenteel een aantal initiatieven om vergelijkbare trajecten ook in Wallonië mogelijk te maken, maar door de wissels in de Waalse Gewestregering moeten lopende onderhandelingen helaas hervat worden.

Artistieke vrijheid

Het is in ons land minder geweten, maar in Europese lidstaten als Polen en Hongarije is er een conservatieve regering aan de macht en dat heeft heel wat repercuties op de cultuursector, meer bepaald op de bewegingsvrijheid ervan. In Polen kregen heel wat theatergezelschappen met censuur en politieke intimidatie af te rekenen. In Hongarije ontsloeg de nieuwe regering een paar weken nadat ze de macht in handen hadden een aantal belangrijke progressieve stemmen op sleutelfuncties in de cultuursector.
Een panel van theatercritici en een actrice kaarten hun bezorgdheid hierover aan in een debat.

Roman Pawlowski wees erop dat er heel wat veranderde in Polen sinds de verkiezingen in 2015, toen de partij “Law and Justice” aan de macht kwam. Het is een nationalistische, katholieke en rechtse partij. Heel wat theaters zijn intussen ofwel “overgenomen”, ofwel gesloten onder van druk van de regering. Het repertoire moet nu ook “geschikt” bevonden worden door de regering.
De minister van cultuur is Piotr Glinski. Hij ziet de cultuur als een middel om de nationaliteit te versterken, om identiteit op te bouwen en de nationale trots te versterken. Cultuur moet dienen als een middel voor politieke verandering in Europa, het moet zeg maar een culturele contrarevolutie te weeg brengen. Nationalistische en katholieke waarden moeten centraal staan.  Atheïsten, homoseksuelen of migranten worden naar de marge gedreven.

Deze situatie leidde al tot het ontslag van directeurs van theaters en musea. De partij voor Wet en Rechtvaardigheid kan rekenen op een draagvlak van 40% omdat het beleid in ruil voor een conservatieve kramp ook veel steun geeft aan de minder begoeden. Niet socialistisch maar sociaal, zo omschrijft men die aanpak wel eens.

Het debat was levendig en de Turkse moderator Sercan Gidisoglu herkende een en ander in de Turkse situatie. Ook daar is er sprake van censuur en worden heel wat journalisten en artiesten zelfs gevangen genomen. Er lopen heel wat petities om daarop te reageren.

Intellectuele eigendom

Dominique Lucquer, de algemeen secretaris van de FIA, gaf een update inzake de kwestie intellectuele eigendom in Europa (copyrights). Europa werkt aan een hervorming van de regelgeving en ook de richtlijn Satelliet en Kabel wordt herzien.
Het “verdrag van Peking”, dat meer rechten toekent aan de audiovisuele sector, loopt vrij goed. Er zijn nu 18 landen die het verdrag hebben geratificeerd.

Maar we hebben er 36 nodig vooraleer het verdrag van toepassing kan worden. De vraag is hier bovendien of de Europese Unie zal beschouwd worden als 1 land, wat het vanzelfsprekend moeilijker maakt om het nodige aantal landen te vinden en ook om ‘dat ene land’ in alle eenheid achter het verdrag te krijgen in een Europese Unie ratificatie.

Atypische werkers

Meer dan in andere sectoren, kent de kunstwereld het fenomeen dat cultuurwerkers een diverse economische situatie hebben: flexi-hoppen, meerdere opdrachten combineren, zowel als werknemer en als zelfstandige in bijberoep aan de slag zijn, noem maar op. FIA rondde een studie over de atypische tewerkstelling af maar de problemen blijven groot. FIA, FIM en Uni -Mei dienden een nieuwe projectaanvraag in bij de Europese Unie om verder te werken aan oplossingen, bijvoorbeeld voor de vele artiesten en technici die als zelfstandige werken in precaire omstandigheden.

Een van de uitdagingen daarbij is dan hoe we als vakbonden ook de zelfstandigen kunnen organiseren. In een panel kwamen de voorbeelden van Ierland, Denemarken en Polen aan bod. Gelukkig hebben wij in België onze wet sociale zekerheid werknemers voor artiesten waardoor we een betere bescherming genieten dan vele andere landen in Europa. Maar die bescherming staat onder druk door onze rechtse regering. Voor de zomer werd er bijvoorbeeld een hoorzitting georganiseerd met als doelstelling na te denken hoe het sociale statuut van de kunstenaar ‘hervormd’ kan worden.

Laurette Muylaert